Masalın Çocuk Gelişimindeki Yeri

Masallar bir toplumun yaşam tarzını, geleneklerini, göreneklerini, değerlerini, rutinlerini, ritüellerini, alışkanlıklarını, hassasiyetlerini yansıtan kültürel miraslardır. Masallar yapısı gereği duyguları yöneten sağ beyin ile zihinsel becerilerimizi yöneten sol beyinin aynı anda gelişmesini sağlayan en önemli araçlardan biridir. İçeriği ve anlatılış biçimi ile dinleyicisinin hem duygu hem de zihin dünyasına hitap eder. Bir masalı dinleyen çocuk aynı anda hem sağ beyni hem de sol beyni aktive olduğundan duyduklarını kapsamlı ve bütünlüklü bir şekilde anlamlandırıp içselleştirir.

Masallar, ayna tutma, rol model olma, geleneğin taşıyıcısı olma, kültürlerarası aktarımı sağlama, karşıt düşünceleri ve zıtlıkları barındırma, bakış açılarının değişimine olanak tanıma gibi çocuğun gelişim sürecinde ihtiyaç duyduğu birçok işleve sahiptir. Masallar metaforlar, semboller, arketipler, örüntü ve tekrarlama gibi unsurları ile çocuğun içine kolaylıkla girebileceği bir alan sunar.

Metaforlar ile içeriğine canlılık katarak anlam zenginliğini arttırır ve dinleyiciyi şaşırtarak aydınlanma yaşatır. Semboller ile çok farklı iki şey arasında bağlantı kurarak dinleyicide kalıcı bir iz bırakır. Arketipler ile ortak insanlık düzeyinden bize kalan mirasları sunmuş olur. Örüntü ve tekrarlama ile tahmin edilebilmeyi sağlarken zihnin anlatılanları işlemlemesini kolaylaştırır. Yaşayan ve bir zamanlar bu dünyada yaşamış olan herkesin bir hikayesi vardır, hikayesi yokmuş gibi gözükenlerin bile. Aslına bakarsak hikayesi olmamak bile başlı başına bir hikayedir.

Masallar ile bazıları hüzünlü bazıları neşe dolu olsa da hikayelerimizden, geçmişimizden ve değerlerimizden haberdar oluruz. Acısıyla tatlısıyla hikayelerimize sahip çıkmayı öğreniriz. Öğrendikçe insanlığımızı benimseriz ve daha iyi hissederiz. Dolayısıyla gelecek nesillere aktarılmak istenen hayat tecrübelerinin ve değerlerin masallar üzerinden anlatılması çocuklar üzerinde oldukça güçlü bir etkiye sahiptir. Öğretirken duygu paylaşımına alan açarak çocuğu pasif bir halden deneyim yaşadığı bir yere taşıyan masallar ebeveyn ve çocuk arasında da benzeri olmayan bir bağ kurmayı sağlar. Karşılıklı bir etkileşim içermesi hasebiyle masalı okumak yerine anlatmak çok daha etkilidir. Masal anlatanın her zaman başka türlü anlatmasına imkan tanıyan yaratıcılığa açık bir yapıdadır.

Anlatıcı, örneğin ebeveyn, içeriği değiştirmese bile beden dili, ses tonu, jest ve mimikleriyle her defasında bir farklılık katıp dinleyicisi yani çocuğu ile etkileşimini canlı tutabilir. Masalın içeriğinde yer alan bilgileri, yaşantıları ve duyguları ortak bir paylaşım anında hem ebeveyn hem de çocuk aynı anda deneyimleme şansı bulmuş olur. Bu da çocuk ve ebeveyn arasındaki etkileşimi ve bağı güçlendirir.

Ebeveynin masal anlattığı çocuğun dinleyici olduğu o paylaşım anları bir anne veya babanın çocuğuna verebileceği en güzel hediyelerden biri olan kaliteli zamandır. Unutmamak gerekir ki bir müddet sonra dinlediği masalları çocuk başta anne ve babası olmak üzerine etrafındaki kişilere anlatmaya başlayacaktır. Masalların sunduğu hayat tecrübelerini ise içselleştirip yaşamında adımlarını orada edinmiş olduğu değerler doğrultusunda atacaktır.