Videolar Okul Öncesi Çocuğu Nasıl Etkiliyor?

Dil gelişimi, doğumdan itibaren başlar ve yaşam boyu devam eder. Dil gelişiminde sesin duyulması ve dili kullanabilecek ortamın bulunması gerekir. Çocuklar çevrelerindeki yetişkinlerin konuşmalarını taklit ederek ve onlarla iletişim kurarak dil öğrenir. Dil ediniminde 0-18 ay arası evrensel özellikler gösterirken, 18-32 aydan sonra ise ana dillerine yönelik sesleri anlama ve söyleme ortaya çıkar. Çocuklar ana dillerini 2-5 yaş arasında öğrenirler.
Çocuk işittiği kelimeyi ve gördüğü nesneyi anlamlandırmak için pratik yapabileceği bir etkileşim ortamına sahip olmalıdır. Dijital oyunlar veya video izleme sırasında bu ortam tek taraflıdır, çocuk etkileşim göstermez sadece alıcıdır. Çocukların dil gelişimi için kritik olan bu dönemde fiziksel ve sosyal aktiviteler yerine TV, tablet, telefon ve bilgisayar gibi teknolojik aletlere maruz bırakılmaları, zamanlarının çoğunu bu teknolojik aletlerle geçirmeleri sosyal, fiziksel, bilişsel gelişimlerini olumsuz etkilediği gibi dil gelişimlerini de olumsuz etkiler.
Özellikle 0-3 yaş arasında TV, telefon ve tablet ile fazla zaman geçiren çocukların ayrıca, kreş ya da anaokulu dönemlerinde sosyal faaliyetlerde zorlanma, grup oyunlarına katılmada isteksizlik, konuşmada bozukluk ve çekingenlik gibi davranışlar sergiledikleri gözlenmiştir. Okul öncesi dönemde de dijital içeriklerle yoğun olarak zaman geçiren çocukların, çevreleriyle iletişim kurmak yerine bireyselleştiği, teknolojiye bağımlı hale gelerek sosyal çevreden soyutlanabildiği, sorumluluk sahibi olamadığı, sağlıklı iletişim kuramadıkları söylenebilir. Yapılan bir araştırmaya göre, günde iki saat TV izleyen bir çocuğun daha az TV izleyen bir çocuğa nazaran dil gelişiminde ve konuşmada 6 kat daha fazla gecikme yaşadığını, iletişim becerilerinin de aynı oranda gerileme gözlendiğini ortaya koyuyor. Çocukların ekranın önünde harcadığı her dakika, sizinle etkileşime girememesi anlamına da geliyor. Kelime hazinesinin gelişmesinde ebeveynlerin çocuklarla konuşmaları ve doğrudan ilişkili kurmaları oldukça etkilidir. Tekerlemeler söyletme, resimli hikâyeler üzerine konuşma, Evet-Hayır benzeri oyunlar oynama, her fırsatta çocukla sohbet etme, beraber şarkı söyleme gibi faaliyetler yapma çocuğun dil gelişimi için önemlidir. Anne baba ve çevre ile etkileşim halinde olmak çocuğun eğitim videoları aracılığıyla öğrenebileceği yeni kelime sayısından daha fazla yeni kelime öğrenmesini sağlar. Örneğin çocuğa her gün kitap okuma ya da öykü anlatılmaya başlandığında çocuğun dili anlama ve kullanma becerileri de artar.

Ebeveynlere Tavsiyeler

Amerikan Pediatri Akademisi’nin ekran kullanımının nasıl olması gerektiği konusunda ebeveynlere önerileri;

1.

Üç yaşın altındaki çocuklarınızın yanında ekran kullanımından kaçının.

2.

Çocuğunuz izlemeden önce program içeriğini inceleyin.

3.

Programı çocuğunuzla birlikte izleyin (konuşma için bir fırsat olarak kullanın).

4.

Çocuğun yatak odasına televizyon koymayın.

5.

Çocuğunuz izlemiyor gözükse bile, çocuğunuz varken yetişkinlere yönelik dizi, haber gibi televizyon programları izlerken ‘yaş, şiddet ve diğer zararlı’ öğeler içerip içermediğine dikkat edin.

6.

Bağımsız ve özgür oyunları teşvik edin. Televizyon açmak, eline telefon, tablet vermek yerine çocukla vakit geçirin. Eğer işiniz varsa çocuğun tek başına oynamasına izin verin. Bağımsız oyun bir çocuğun yaratıcı düşünceye, problem çözmeye ve görevleri yerine getirmesine olanak tanır.

7.

Okumak ve birlikte oynamak önemlidir. Çocuğun ne yapacağının önceden belirlenmemiş olduğu çalışma zamanı, gelişmekte olan beyin için herhangi bir elektronik medya aracına maruz kalmasından daha değerlidir. Okumak bir çocuğun bilişsel ve dil gelişimini besler. Ne yazık ki çocuklara aşırı medya kullanımına maruz bırakanlar yine ebeveynlerden başkası değil. Çocukların tablet veya telefonda oyun oynayarak, video izleyerek oyalanması ebeveynleri kısmen rahatlatsa da, uzun vadede çocuğun adeta uyuşması yoluyla sosyal, fiziksel ve dil gelişiminde geri kalmasına sebep oluyor.
Ebeveynler özellikle okul öncesi dönemde çocuklarının akıllı telefon kullanımı, oyunlarda seviye atlamasını, bilgisayarı açma kapama gibi becerileri ortaya koymasını zekâ ile ilintileme yanılgısına da düşebiliyorlar. Oysa uzmanlar, teknoloji kullanımı ile zekâ arasında doğru bir orantı olmadığını belirtiyor. Yaygın olarak kullanılan teknolojilerin yöneticileri bile, çocuklarının gelişimlerinin sağlıklı olabilmesi için teknoloji ile vakit geçirmeleri yerine, yaparak ve yaşayarak öğrenebilecekleri, eğlenerek vakit geçirecekleri, sosyalleşerek konuşma becerilerini geliştirebilecekleri ortamlar sağlıyor.
Teknolojiyi denetimli ve sınırlandırarak kullandırmak en doğrusudur. Çocuğunuzun dil gelişimini sağlıklı sürdürebilmesi için ekran kullanımında seçici ve sınırlandırıcı olun. Geri kalan zamanda ona vakit ayırın, onunla konuşun, onu dinleyin, kitap okuyun ve masallar anlatın. Böylece çocuğunuzun kelime hazinesinin her geçen gün arttığını göreceksiniz.

Kaynaklar:

American Pediatri Akademisi İletişim ve Medya Konseyi (2011). 2 yaş altındaki Çocukların Medya Kullanımı. 128 (5), 1040-1045.Çocuk Gelişimi ve Eğitimi, Dil Gelişimi. MEB. 2013, Ankara
http://www.nytimes.com/2011/10/23/technology/at-waldorf-school-in-silicon-valley-technology-can-wait.html
Zimmerman, Christakis, & Meltzoff, 2007 ; Linebarger & Walker, 2005 .